Ukoliko se građanin legitimiše kao stanovnik grada onda se nasuprot njemu njegov najbliži rođak, kao čovjek koji živi izvan gradskog područja, naziva seljakom. U Crnoj Gori i seljaci učestvuju na izborima. Seljacima se niko ne obraća sa poštovani seljaci jer poštovanje i seljaštvo skoro pa da su u nekoj vrsti ironične veze.
Svi crnogorski političari kažu da izlaze na izbore i bore se za vlast u interesu građana. Inače da su građanski interesi zadovoljeni politika im ne bi padala na pamet. Kada ih je već situacija na terenu natjerala da osnivaju političke stranke i pišu programe logično je što su u njima počasno mjesto dodijelili građanima. Političari im se obraćaju isključivo sa poštovani građani.
Ko su građani?
Građana ima više vrsta. Najčešće se dijele na građane prvog i građane drugog reda. Političari obećavaju da će građane drugog reda prebacivati u građane prvog reda. Bez razlike, svi političari kažu i uporno ponavljaju da će im građani biti na prvom mjestu.
Ukoliko se građanin legitimiše kao stanovnik grada onda se nasuprot njemu njegov najbliži rođak, kao čovjek koji živi izvan gradskog područja, naziva seljakom. U Crnoj Gori i seljaci učestvuju na izborima. Seljacima se niko ne obraća sa poštovani seljaci jer poštovanje i seljaštvo skoro pa da su u nekoj vrsti ironične veze.
Nema seljaka prvog reda, niti seljaka drugog reda. Po prirodi našeg jezika ta formulacija bi bila uvredljiva, pogotovo za seljake prvog reda. Malo je onih koji bi poželjeli da budu seljaci prvog reda. Seljaci dakle pripadaju dakle jedinstvenom redu. Seljaci ne pokazuju želju za napredovanjem. Seljaci vole da im se dođe u kuću. Političari to znaju. Zato se seljacima obraćaju sa dobri domaćine. A seljak ko seljak. Cijeni tradiciju. Čim mu se obrate sa domaćine kolje jagnje, reže pršutu, vadi sir iz kace. Ne kažem da političari to zloupotrebljavaju ali tvrdim da političari odlično vladaju jezičkim finesama. Što političari mogu obećati seljacima? Nešto u vezi domaćinstva. Ako se bave poljoprivredom mogu im obećati poljoprivredne mašine, đubriva, sjemenje, zaštitna sredstva. Onima koji se bave stočarstvom mogu obećati nova grla, štale za smještaj, stočnu hranu.
Dok se građanima obećava prelazak iz niže u višu klasu seljacima se obećava sve više i više rada.
Po poslednjem popisu Crna Gora je imala oko 70% građana i oko 30% seljaka. Mnogo građana ima vikendicu na selu gdje povremeno dolaze da očiste pluća od gradskog smoga, gužve i buke, da odmore tabane od asfalta ili pak da glasaju za svoju omiljenu partiju. Prisustvo građana na selu koriguje populacionu statistiku. Od 30% popisanih seljaka treba odbiti bar jednu trećinu na građane, odnosno partijske nomade, koji se na selo sele povremeno da uzmu po neki poljoprivredno-stočarski kredit ili donaciju i da obavezno glasaju na izborima. Ta računica nam govori da je Crna Gora u suštini četvoro petinsko građansko društvo.
Međutim ne treba zaboraviti ni migracije na relacijama glavni grad-grad; grad-gradić, gradić – područna sela koje su jako izražene uoči izbora. I ta činjenica mijenja statistiku. Ako se primjera radi jedan gradić poput Šavnika samo uoči izbora dopunio sa 90% novih građanskih glasača onda je jasno da je Crna Gora gotovo100% građansko društvo. Građani su prisutni u svakom kutku Crne Gore. Građani na cijeloj teritoriji države uživaju plodove ne samo slobodu izbora već i slobodu višestrukih izbora.
S obzirom da se Crna Gora gotovo 100% ostvarila kao građansko društvo političari to treba da imaju na umu i da u skladu s tim promijene ciljeve svoje borbe. Vrijeme je da dignu ruke od poštovanih građana i okrenu se nečem novom.
Ranko Rajković