Od 238 razornih zemljotresa u Mramornom moru, samo su tri (558, 989. i 1509. godine) delimično oštetili građevinsko čudo iz 6. veka – crkvu Božije Mudrosti u Carigradu
Turska i dalje oplakuje desetine hiljada ljudi poginulih u zemljotresu u Kahramanmarašu. Prema zvaničnim podacima, više od 130.000 ljudi napustilo je 11 oblasti koje su proglašene zonama katastrofe.
U ovom razornom zemljotresu oštećeni su brojni kulturno-istorijski objekti, kao što su tvrđava Gazijantep, džamija Habibi Nekar, ulica Kurtuluš i zgrada parlamenta u Antakiji, a neki su i potpuno razoreni.
Neke građevine stare i po 1.800 godina preživele su zemljotres, dok su zgrade podignute pre nekoliko godina potpuno uništene i poslužiće kao bolna lekcija i opomena današnjim naraštajima.
Istanbul je jedan od najvećih gradova na svetu koji se nalazi u zoni opasnosti od zemljotresa. Procenjuje se da je u ovom drevnom gradu, koji je bio prestonica carstva, ugroženo oko 90.000 objekata, prenosi „Haber global”.
Kako je Sveta Sofija (tur. Aja Sofija), podignuta na trusnom području gde zemljotresi nisu retkost, opstala hiljadu i petsto godina.
Crkva Božije Mudrosti, jedna od najstabilnijih građevina, predstavlja čudo arhitekture, preživela je brojne zemljotrese ali i pljačkaške pohode.
Tajna njene dugovečnosti leži u građevinskom materijalu koji je korišćen u izgradnji.
Naime, građena je od vatrootpornih materijala, tako što je u malter dodavan lomljeni ugalj koji ga je činio fleksibilnijim i lakšim u odnosu na materijale koji se danas koriste. Osim toga, korišćena je posebna, lagana vrsta cigle koja je doneta sa ostrva Rodos. Ove cigle bile su porozne i postavljene su između veoma debelih slojeva maltera. Ovakav vezivni materijal apsorbuje energiju oslobođenu tokom zemljotresa i sprečava oštećenja.
Poznato je da je olovo korišćeno u četiri glavna stuba, kupoli u međuprostoru, a mermeri, koji su stizali iz celog sveta, čine zgradu snažnijom i otpornijom, navodi se u studiji istraživačkog tima HSRT.
Od 238 razornih zemljotresa u Mramornom moru, samo su je tri (558, 989. i 1509. godine) oštetila. Njena glavna kupola jednom je potpuno uništena a dva puta je izdržala s delimičnim oštećenjem. Do današnjih dana imala je više prepravki i ozbiljnih rekonstrukcija.
Tokom rekonstrukcije u 16. veku zidovi su ojačani spoljnim potpornim konstrukcijama koje je dodao čuveni osmanski arhitekta Mimar Sinan, koji se smatrao jednim od prvih seizmičkih inženjera u svetu.
Remek-delo vizantijske arhitekture
Sveta Sofija, sagrađena u 6. veku, bila je najveća hrišćanska crkva na svetu skoro hiljadu godina, sve dok nije izgrađena Seviljska katedrala u 16. veku.
Projektovali su je vizantijski graditelji Antemije iz Tralesa i Isidor iz Mileta.
Antemije, profesor mehanike, i Isidor, čuveni matematičar, uneli su potpuno novu perspektivu u dotadašnju arhitekturu.
Za utvrđivanje i ukrašavanje unutrašnjosti crkve korišćeni su stubovi iz davno napuštenog i porušenog Artemidinog hrama u Efesu, jednog od sedam čuda drevnog sveta.
Dodatni građevinski materijali donošeni su sa raznih strana Vizantijskog carstva, kao što je zeleni mermer iz Tesalije i žuti kamen iz Sirije.
Najočuvaniji mozaik unutar crkve nalazi se na glavnim ulaznim vratima. Ta vrata se nazivaju i „careva vrata” jer je vizantijski car tuda ulazio u crkvu. Mozaik potiče iz 11. veka, a na njemu je oslikana Devica Marija koja u sredini drži Isusa u ruci, dok se s njene desne strane nalazi car Konstantin koji joj daruje sam grad, a sa njene leve strane car Justinijan koji joj daruje crkvu Svetu Sofiju.
Crkva, džamija, muzej, pa ponovo džamija
Hram Božije Mudrosti, koji je vizantijski car Justinijan izgradio između 532. i 537. godine, pretvoren je u džamiju 1453. godine, kada su Osmanlije zauzele Konstantinopolj.
Odlukom predsednika Mustafe Kemala Ataturka, „oca” moderne Turske, postaje muzej 1935. godine, da bi na inicijativu aktuelnog predsednika Redžepa Tajipa Erdogana, 2020. godine, ponovo bila vraćena u status džamije.
Pod zaštitom Uneska nalazi se od 1985. godine, kao jedan od najznačajnijih primeraka svetske kulturne baštine.
Izvor: Gordana Mirković/politika.rs