Matica srpska – Društvo članova u Crnoj Gori obilježilo je sinoć, 13. novembra, u Podgorici, dan rođenja Petra II Petrovića Njegoša, prvog člana Matice srpske sa prostora današnje Crne Gore, koji se od 2017. godine proslavlja kao Dan ovog Društva.
Ovogodišnja manifestacija protiče u znaku obilježavanja pedesetogodišnjice od sumornog rušenja Njegoševe zavjetne kapele na Lovćenu i tim povodom prigodne besjede su proiznijeli Njegovo visokopreosveštenstvo Mitropolit crnogorsko-primorski g. Joanikije i prof. dr Jelica Stojanović, predsjednik Matice srpske – Društva članova u Crnoj Gori.
Nakon što je blagoslovio učesnike svečanosti sabrane u Knjižari Matice srpske – Društva članova u Crnoj Gori i čestitao praznik, Visokopreosvećeni Mitropolit Joanikije je podsjetio na stravični događaj rušenja Lovćenske kapele i skrnavljenja groba Njegoševog.
„Nije čudo što su rušili crkvu, nije to jedina crkva koja je srušena u vrijeme komunizma, bilo ih je mnogo po srpskim zemljama, ali ipak od kad čovjek zna za sebe, od samih početaka civilizacije, zna se da su svi narodi držali do poslednje volje svakoga čovjeka, a da su poslednju volju i amanet svojih najvećih ljudi držali kao najveću svetinju“, besjedio je Vladika, podsjetivši da je Njegoševa poslednja volja bila da počiva u crkvi na Lovćenu.
Razlog gaženja Njegoševog amaneta, Mitropolit Joanikije vidi u tome što su u Crnoj Gori bili ustoličili lažno božanstvo i napravili kult ličnosti – obožavali Josipa Broza i time izgubili pamet.
„Odrekli se i vjere i mišljenja i savjesti i sve to prineli na dar lažnom božanstvu, jer poznato je da kult ličnosti popije pamet, opustoši savjest, izbriše sjećanje, i to se upravo dogodilo. Iza rušenja Lovćenske kapele stajao je lično Josip Broz Tito mada se vrlo vješto krio“, kazao je Mitropolit crnogorsko-primorski g. Joanikije.
Kada se počelo govoriti o rušenju Kapele i izgradnji mauzoleja to nije bilo tako uvjerljivo, sve dok Broz nije posjetio Cetinjsku opštinu i ohrabrio na zlo cetinjske odbornike, i tada se, kako je kazao, stvorila suluda fama, kao uvijek kada se uspostavljaju lažne vrijednosti, da će to donijeti veliku korist Crnoj Gori.
Konstatovao je da u taj ludi poduhvat, slava Bogu, nisu ušli svi. Crkva je, naravno, bila protiv, a blaženopočivši Mitropolit Danilo (Dajković) se hrabro, mudro i argumentovano borio protiv toga zla i pošasti, protiv tog grijeha i nije bio sam. Podršku su mu dali i svoj glas podigli značajne ličnosti toga vremena: Petar Lubarda, Niko Martinović, Uroš Martinović, Milo Milunović, Radoslav Bošković, Mihailo Lalić, Radovan Lalić … mladi Matija Bećković, zatim Meša Selimović i Miroslav Krleža, kao i veliki broj tada najpoznatijih beogradskih profesora, književnika i umjetnika. Podrška je stizala i iz Francuske od poznatih pisaca i filozofa toga doba, među njima je bio i jedan kardinal, zahvaljujući Komnenu Bećiroviću koji ih je upoznao sa ovim anticivilizacijskim činom.
„Ta borba protiv rušenja Njegoševe kapele i gaženja Njegoševog amaneta, protiv skrnavljenja Njegoševog groba ima veliki značaj. Iako bi se reklo da su ti ljudi bili poraženi, oni su moralni pobjednici, bili i ostali“, ocijenio je Mitropolit.
Dalje je obrazložio da je prilikom tog zloga čina došlo do nezakonitog i protivprirodnog spoja između nacizma i komunizma te da je najotrovnije i glavne argumente za rušenje Lovćenske kapele dao fašista Savić Marković Štedimlija, opskurni sluga Ante Pavelića za vrijeme Drugog svjetskog rata, koji je preživio i rat i kasnije postao jedan od saradnika Enciklopedije Jugoslavije.
„On je objavio jedan tekst u zagrebačkom Vjesniku a onda je kasnije naš Hercegovac, nažalost Srbin, Vladimir Dedijer još šire, po zadatku partije i u slavu Josipa Broza, razradio i osmislio cio projekat. Dakle, misao jednog fašiste i mnogih komunista, prevsahodno Vladimira Dedijera, su se našle na istom kolosijeku i istom zločinačkom poduhvatu.“
Kao izuzetno važno, Vladika je istakao to što se pokazala životvornost i svetost Lovćenske kapele i u vrijeme rušenja, jer su se dogodila neka znamenja, neka zapisana, neka nijesu, ali od tada pa do danas niču Lovćenske kapele po svim srpskim zemljama, naročito po srpskim planinama.
„Kapele se na nebo vaznijela i otuda ima svoje dejstvo i njena žrtvenost nas vraća na pravi istinski put. U tom pogledu imaju veliku zaslugu svi oni koji su se tada borili za očuvanje svetinje i poštovanje Njegoševog amaneta, ali i svi oni koji su kasnije podizali Lovćenske kapele da bismo se podsjetili Njegoševog amaneta. Na takav način pokazujemo da smo postali vjerni i svojoj Crkvi i Svetom Petru Cetinjskom i Svetom Petru Drugom Lovćenskom Tajnovidcu i njegovom amanetu.“
Ono što je pratilo rušenje Kapele, po mišljenju Mitropolita crnogorsko-primorskog g. Joanikija, bio je najveći idejni sukob sa komunizmom poslije Drugog svjetskog rata.
„Važno je što su oni koji su branili Lovćensku kapelu bili idejno daleko nadmoćniji. Ali vrlo često se događa, nažalost, da zemaljska slijepa sila i suluda ideologija privremeno, reklo bi se, pobjede, nadamo se na propast te ideologije i sulude priče. Sve mi se čini da je došlo vrijeme da se Njegoševa kapela vrati na Lovćen i da dođe taj blaženi momenat da vratimo Njegoševe mučeničke svetačke kosti u crkvu, da ispunimo njegov amanet, jer je on zaželio kao vladika crnogorski da počiva u crkvi koju je posvetio svome stricu na Lovćenu i da tamo sluša nebesku Liturgiju, kroz sve buduće vjekove.“
Prof. dr Jelica Stojanović, predsjednik Matice srpske – Društva članova u Crnoj Gori, svojom besjedom je podsjetila na Lovćen, Vladiku Rada, Kapelu iz vremena nevjerovatne ljepote prije rušenja i skrnavljenja, zabilježene perom nadarenog Ljubomira Nenadovića.
Odlomke iz svojevremeno zabranjenog dvobroja časopisa Umetnost (27/28, 1971), koji je u cjelosti bio pripremljen kao apel za odbranu Njegoševe kapele, čitao je proslavljeni srpski filmski, pozorišni i televizijski glumac Viktor Savić. U programu je nastupala Pavlina Radovanović, interpretator kosovskih i narodnih pjesama iz Orahovca (KiM). Moderator programa je bio mr Milorad Duratović.
Svečanosti „Sumrak Lovćena“ (50 godina od rušenja Njegoševe kapele) je prethodilo otvaranje izložbe koja je posvećena 350. godišnjici rođenja Petra Velikog i 300. godišnjici carskog ukaza o slanju učitelja u Srbiju da predaju slovenski i latinski jezik – najvažniji događaj u istoriji rusko-srpskih diplomatskih, kulturnih i crkvenih odnosa.
Izložbu „Rusko-srpski odnosi u doba Petra Velikog“ je otvorila profesorka iz Trebinja Milana Babić, a prisutne je pozdravio i g. Vladislav Maslenikov, ambasador Ruske Federacije u Crnoj Gori.
Vesna Dević
Izvor: Mitropolija
