Jedan od pseudokulturnih obrazaca, koji decenijama zauzima našu javnu scenu, kad kažem našu, pritom mislim na svebalkansu, jeste kulturno-muzički fenomen zvani turbo-folk. Sam naziv je skovao kontraverzni muzičar Rambo Amadeus. Sam naziv turbo-folk, u stvari je zastareo, tako da se danas sve više uvija u neku pop varijantu. Pa da nabrojimo neke faze ovog kulturnog fenomena.
Prva faza je i najkvalitetnija, seže u period srednjeg komunističkog doba. Ovo bi se prije moglo nazvati i pretečom turbo-folka. Tu spadaju izvođači poput nikad prežaljenog Tome Zdravkovića, onda Lepe Lukić, Silvane Armenuluć, Tozovca. Ovaj period karakteriše pijančenje i povraćanje komunističkih funkcionera iz ćoškova kafana, koji već intuitivno osjećaju da se bliži kraj velikog vođe Tita. To je vrijeme kockastih kariranih stolnjaka, naslijeđenih još od ranijeg kafanskog perioda. Možda je dobra ilustracija dekadencije tadašnjeg sistema scena iz filma, Outsider gdje grupa pankera pije do stola sa predstavicima tadašnjeg sistema. Pošto dolazi do razmimolaženja u muzičkim ukusima, jedan od pankera, koga glumi nedavno preminuli Davor Dujmić dolazi u sukob sa dotičnim narodnjakom, koji pjevuši pjesmu „vino piju, age Sarajlije“. Inače ovu pjesmu je prepjevao legenda jugoslovenske ili jugoslavenske rok scene Džoni Štulić.
Drugi period obilježava uporedo sa prvim i muzičari poput Lepe Brene, ona je najupečatljivija. Pojavljuje se i u brojnim filmovima komunističkog lažnog raja. Tu je naravno i prezgodna Snežana Savić, koja se pojavljuje u „Boljem životu“. Onda taj period karakteriše i Sneki, Vesna Zmijanac, Zorica Brunclik.
Treći period brzo dolazi, već krajem osamdesetih i početkom devedesetih i intezivno će trajati sa tadašnjim dens-pop-rep zvijeZdama čitavu deceniju vladavine Slobodana Miloševića i Mirjane Marković. Tu brzu popularnost stuču Džej, sa prepjevanim hitom od AC-DC hard rok benda Thunderstruck, a u Džejovoj varijanti „Mrak, mrak“. U isto vrijeme se pojavljuje i naizgled nevini devojčurak sa hitom „Cvetak-zanovetak“ Svetlana Ceca Veličković, nešto posle Ražnatović.
Kako se rat na prostoru bivše Jugoslavije rasplamsavao dolazi do sve više turbo brzih hitova i izvođača. Možda je najpoznatiji primjer otpora sankcijama Ujedinjenih nacija pjesma Mitra Mirića „Ne može nam niko ništa“, koja se pojavljuje i u kultnoj sceni filma Srđana Dragojevića „Rane“. Tu onda brzo dolaze i Dara Bubamara, Jami, Vendi, još i prije. Tako dolazimo i do godine 1993. Kažu da se nikad nije više pjevalo. Sa potpisivanjem Dejtonskog sporazuma, turbo-folk ide u blagu ilegalu.Z amijenjuju ga dens i rep muzičari, pod uticajem svjetske scene poput bendova Prodagy, Snap, Dr Alban. Paralelno sa svom ovom scenom odvijaju su se i čuveni studenstki protesti 1996/7. Rok postaje muzika otpora „poseljačenju“ i ratovima još od početka devedesetih, sada se to intezivira. Sve ovo predvode na opozicionom radiju B92 bendovi Darkvood dub, Kanda, Kodža i Nebojša, Plejboj, Veliki Prezir.
Nakon dugogodišnje borbe i pada i Sloba ili Slobe, kako god, svi očekivahu poboljšanje materijalnog statusa, ulaska u EU, poboljšanje kulturne politike. A, desilo se nešto sasvim, sasvim drugo. Ispostavili se da je kultura za vrijeme Slobe bila još i dobra. Takođe je postojala i opštenarodna nada. Potom su se pojavili Seka Aleksić, Tina… Jelena Karleuša je već devedesetih napravila imidž i itd. Neću da potcjenjujem ove izvođače, ali očekivalo se na mejnstrim sceni nešto drugo. A, mi, mislim Srbija i Crna Gora, ostale su u tranzicionom i postranzcionom lavirintu iz koga nikako da izađu.
Pojavljuju se stalno nove zvijezde, pojavili su se i rijaliti programi itd. Ne znam na kraju šta da kažem, možda bi na brutalan način sve prikazao debi film jedne naše mlade rediteljke „Klip“…
Eto tako…
Miloš Lalatović
